Rak płuca, wywodzący się z nabłonka dróg oddechowych, stanowi zdecydowaną większość nowotworów płuca i jest najczęstszym nowotworem złośliwym w Polsce zarówno pod względem liczby zachorowań (ok. 21 tys. rocznie), jak i liczby zgonów.
Najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania raka płuca jest aktywne palenie tytoniu. Dym tytoniowy zawiera kilka tysięcy związków chemicznych, spośród których kilkadziesiąt to substancje o udowodnionym silnym działaniu rakotwórczym. Ryzyko zachorowania na raka płuca jest proporcjonalne do długości czasu palenia tytoniu, liczby wypalanych papierosów i wieku rozpoczęcia palenia. Nie ma „bezpiecznej” ilości wypalanego tytoniu, ryzyko zachorowania na raka płuca jest wyższe nawet u „sporadycznych palaczy” w porównaniu z osobami, które nigdy nie sięgają po papierosa. U osób, które zaprzestały palenia tytoniu, ryzyko zachorowania na raka płuca stopniowo maleje, by po wielu latach znaleźć się na poziomie ok. dwukrotnie wyższym niż u osób niepalących. Bierne palenie tytoniu także wiąże się z wyższym ryzykiem zachorowania na raka płuca w porównaniu z osobami nienarażonymi na dym tytoniowy. Szacuje się, że ok. 20-50% osób „niepalących”, które chorują na raka płuca, to bierni palacze tytoniu.
Pozostałe czynniki ryzyka zachorowania na raka płuca posiadają zdecydowanie mniejsze znaczenie w skali populacji. Należą do nich: ekspozycja na promieniowanie jonizujące (np. u osób wcześniej poddanych radioterapii na obszar klatki piersiowej lub pracowników kopalń narażonych na promieniowanie naturalne), ekspozycja na azbest, rakotwórcze substancje chemiczne oraz niektóre metale ciężkie (kadm, ołów, nikiel, arsen). Udowodniono również wzrost ryzyka zachorowania na raka płuca przy długotrwałej ekspozycji na spaliny węgla i paliw płynnych.
Rola czynników genetycznych jest dotychczas dosyć słabo poznana.
Nowotwory płuca w bardzo wczesnych stadiach zaawansowania zazwyczaj nie powodują objawów i bywają czasami wykrywane w badaniach radiologicznych wykonanych z innych przyczyn. Do typowych objawów nowotworów klatki piersiowej należy ograniczenie wydolności oddechowej lub duszność, ból w klatce piersiowej, krwioplucie lub częste zapalenia płuc. U wielu osób obecne są również objawy ogólnoustrojowe nowotworu, takie jak utrata masy ciała, utrata apetytu czy niedokrwistość.
Większość nowotworów klatki piersiowej przebiega bardzo agresywnie i u niektórych osób pierwszym objawem choroby mogą być przerzuty. Obecnie obowiązuje klasyfikacja TNM z 2017 roku. Cecha T oznacza rozległość guza pierwotnego (tumor), cecha N – stopień zajęcia regionalnych węzłów chłonnych (nodes), cecha M – obecność przerzutów odległych (metastases). W zależności od pogrupowania tych kategorii wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania raka płuca, które w pewnym uproszczeniu oznaczają następujące sytuacje kliniczne:
I° – nowotwór ograniczony do miąższu płuca, nienaciekający struktury śródpiersia i niezajmujący regionalnych węzłów chłonnych,
II° – nowotwór ograniczony do miąższu płuca z przerzutami do węzłów chłonnych wnęki płuca,
III° – nowotwór naciekający ważne struktury śródpiersia, kręgosłup lub ścianę klatki piersiowej lub tworzący przerzuty do węzłów chłonnych śródpiersia lub węzłów chłonnych nadobojczykowych,
IV° – rozsiew do jamy opłucnej lub do narządów odległych (najczęściej do mózgu, wątroby, nadnerczy, kości i płuca).
Po wykryciu guza w zdjęciu rentgenowskim, poszerzana jest diagnostyka o badanie tomografii komputerowej. W wypadku potwierdzenia guza koniecznym jest ustalenie jego rozpoznania histopatologicznego.
Najczęstsze sposoby ustalenia rozpoznania mikroskopowego guza płuca to:
- biopsja z wykorzystaniem bronchoskopii,
- biopsji tkankowej przez ścianę klatki piersiowej,
- biopsja węzłów chłonnych poprzez wprowadzenie narzędzi do śródpiersia (mediastinoskopia) bądź EBUSa (biopsja przezoskrzelowa),
- biopsja ognisk przerzutowych poza klatką piersiową.
Strategia leczenia nowotworów płuca zależy od trzech podstawowych czynników: typu nowotworu, stopnia zaawansowania (zajętych węzłów chłonnych) i wydolności chorego oraz jego chorób współistniejących. Ostateczną decyzje o zabiegu podejmujemy po otrzymaniu wyniku z PET CT.
Leczenie niedrobnokomórkowego raka płuca w I-II stopniu zaawansowania jest chirurgiczne. Większość chorych w III stopniu zaawansowania raka płuca powinna otrzymać leczenie skojarzone z udziałem radioterapii i chemioterapii (w wybranych sytuacjach również chirurgii). W Polsce u ok. 80% pacjentów rak płuca diagnozowany jest w zaawansowanym stadium rozwoju choroby, czyli tylko co piąty wykryty nowotwór jest operacyjny.
W raku niedrobnokomórkowy (rak gruczołowy i płaskonabłonkowy) przeżycie 5-letnie w zależności od stopnia zaawansowania TNM wynoszą:
I stopień – 60% do 70%
II stopień – 40% do 50%
IIIa stopień – poniżej 15%
IIIb i IV stopień – 1%